1940 - 1945: Fliegerhorst Deelen

Na de Eerste Wereldoorlog richt de Luchtvaartafdeling een hulp-vliegveldje in, ten oosten van de Kemperheide bij Deelen. Dit om verkenningsvluchten langs de oostgrens mogelijk te maken. In mei 1940 beginnen de Duitsers verschillende vliegvelden aan te leggen met het oog op de aanval op Engeland. 

Op het schietterrein Kemperheide wordt met hulp van Nederlandse aannemers en duizenden Nederlandse arbeidskrachten gestart met de bouw van een groot vliegveld. Er komen drie startbanen in een 'A'-figuur en er komt een administratief centrum op de Kop van Deelen. Ook verharde rolbanen, opstelplaatsen en hangars komen in razend tempo tot stand. Vanaf Wolfheze wordt het ’bommenlijntje’ aangelegd voor de aanvoer van o.a. bouwmaterialen, munitie, geschut, brandstof en vliegtuigonderdelen. Ten zuiden van de Koningsweg worden twee grote kazernes gebouwd: Groot en Klein Heidelager (nu: Oranjekazerne) voor het 2.500 man tellende personeel.

Vliegveld Deelen groeit langzaam uit tot één van de grootste Duitse vliegvelden in Nederland. Deze ‘Fliegerhorst’ met codenaam ‘Alster’ (A=Arnhem), is ook geschikt voor de dan nog in de kinderschoenen staande ‘Nachtjagd’.

De luchtoorlog woedt op een steeds grotere schaal en dat maakt centrale coördinatie noodzakelijk. In Schaarsbergen wordt bij Koningsheide een groot complex gebouwd voor de 1e Jagd-division, waar men begint te experimenteren met een begeleidingssysteem voor de Nachtjagd.

In het najaar van 1942 wordt aan de Koningsweg begonnen met de bouw van een ‘Grossraumgefechtsstand’, een enorme commando-bunker van 40 x 60 x 16 meter en een muurdikte van 3-4 meter, met de codenaam 'Diogenes' (D=Deelen).  Hier komen alle verbindingen samen van de Duitse luchtbewakingscentrales, vliegvelden en radarstations van de Luftwaffe.

Vooral in de aanloop naar Operatie Market Garden (vanaf augustus 1944) vinden hier enkele zware bombardementen plaats waarbij het vliegveld zwaar beschadigd raakt. Begin september 1944 worden de vliegende eenheden naar Duitsland teruggetrokken en 18 september blazen de Duitsers zelf commandocentrum Diogenes op.

Na de bevrijding wordt Deelen een ‘dump’ voor allerlei overtollig militair materieel van het 1e Canadese leger. Na 1950 wordt het vliegveld weer gebruikt door de Koninklijke Luchtmacht. In 1995 wordt vliegbasis Deelen gesloten en krijgt de lagere status ‘Militair Luchtvaart Terrein’. Hierop oefent de Luchtmobiele Brigade met helikopters en transporttoestellen. In een voormalig Duits legeringsgebouw naast de huidige vliegbasis is het Museum Vliegbasis Deelen gevestigd (www.museumdeelen.nl). 

Wil je dit verhaal beleven op zijn oorspronkelijke locatie? Bezoek dan het informatiepaneel bij vliegveld Deelen, bij fietsknooppunt 23.