1945: Onderwijs in Ede na de oorlog

Snoepgoed en beperkingen
Op 17 april 1945 wordt Ede bevrijd door Britse en Canadese militairen. Zij brengen allerlei lekkers mee en ook echte sigaretten. Dat trekt de Edese jeugd aan. De Edese autoriteiten zijn hier niet blij mee en stellen uit bezorgdheid regels op. Voor jongeren tot 16 jaar geldt na 21.00 uur een avondklok. Jongens tot 18 jaar en meisjes tot 21 jaar mogen na 22.00 uur niet meer op straat zijn. Want ook het contact van de militairen met de jonge vrouwelijke bevolking wordt met argusogen bekeken.

Begin mei vertrekken de bevrijders, maar de opluchting is slechts van korte duur. Want in juni 1945 komen er andere Canadese militairen naar Ede. Die militairen kunnen nog niet terug naar Canada, omdat er onvoldoende schepen beschikbaar zijn. Ze verblijven de hele zomer in Ede.

Schooljeugd verspreid
Hiermee blijft het probleem voor de Edese bestuurders bestaan. ‘De jeugd is aan het verwilderen’, zo meent men. Ze beschikt over te veel vrije tijd, want met het lager- en voortgezet onderwijs is het nog droevig gesteld. Veel schoolgebouwen zijn beschadigd en de Rooms-Katholieke school aan de Padberglaan, de Neutrale (lagere) School aan de Noordelijke Spoorstraat en de Christelijke ULO school aan de Beukenlaan zijn in september 1944 zelfs verwoest en nog lang niet hersteld. 

Canadezen gebruiken de schoolgebouwen aan de Telefoonweg (Cavaljéschool), Schoolstraat (Paasbergschool) en het Maandereind (Openbare Lagere School) als legeringsruimte.

De Edese jeugd krijgt daarom les in kerken, consistoriekamers en kleuterscholen. De HBS en het Gymnasium zitten in particuliere huizen rondom het kruispunt Brouwerstraat-Molenstraat. Door de spreiding verdwijnt de saamhorigheid en controle blijft veelal achterwege. De onderwijzers doen hun best. Vaak is er halve dagen les, omdat men gebouwen moet delen. 

Discipline
Het gemeentebestuur slaagt er niet in om de Canadezen over te halen de scholen te verlaten. De Canadese commandanten willen hun soldaten bijeenhouden, want deze hebben niets te doen dan wachten op terugkeer en de discipline neemt af. Een deel van de Canadezen verblijft op de Edese kazernes, maar die zijn niet allemaal bewoonbaar vanwege de oorlogsschade. 

In november 1945 vertrekken de Canadezen en pas in het begin van 1946 verloopt het onderwijs in Ede weer enigszins normaal.

Wil je dit verhaal beleven op zijn oorspronkelijke locatie? Bezoek dan het informatiepaneel bij kruispunt Telefoonweg/Veenderweg in Ede.